- Đuro Fabjanović, Istarska enciklopedija, 2005.
- Objavljeno: 17.12.2017. / Posljednja promjena: 9.8.2021.
- 5139
- 0
boksit
Boksit (franc. bauxite, prema prvom nalazištu 1821. Les Baux-de-Provence), žutocrvena do crvenosmeđa ruda iz koje se dobiva metal aluminij.
Boksit je mineral-agregat aluminijskih oksidhidrata: dijaspora i bemita (Al2O3 ∙ H2O) i hidrargilita (Al2O3·3H2O). U toku nastajanja apsorbirao je različite količine oksida željeza (od čega je obojen), kaolina, kremena, manganskih i titanskih spojeva i dr. Nalazi se u vapnencima; kod nas ispunjava kredne i tercijarne ponikve. Razlikuju se lateritni (pretežno u tropima) i kraški boksiti. Kraški boksiti nastali su trošenjem površinskoga pokrivača crvenice (terra rossa) koja je prekrivala karbonatne stijene. U tropskoj i suptropskoj klimi iz crvenice se izluživao silicij, a iz minerala glina nastali su aluminijevi hidroksidi, odnosno boksit, koji je čest u Sredozemlju i na Karibima. Redovito je dosta čvrst, ponekad oolitičan, rjeđe se lako drobi i mrvi. Osim za aluminij (više od 90%), boksit služi i u proizvodnji abraziva, specijalnog cementa, kemijskih i vatrostalnih proizvoda.
U Hrvatskoj je boksit otkopavan u dolini Mirne kraj Sovinjaka (Minjera) za proizvodnju sumporne kiseline i stipse već od početka XVI. st., a kao aluminijeva ruda od 1914. (rudnici kraj Rovinja, poslije i Umaga), te ležišta u priobalju Dalmacije sve do Imotskog, različite su starosti (od gornjotrijaske do neogenske). Donjopaleogenski boksiti pretežno se nalaze u Istri, gdje je do 2005. otkopano 11,5 milijuna tona. To su mala ležišta nastala zapunjavanjem vrtača. Ležišta kvalitetnog boksita u Hrvatskoj većinom su iscrpljena.
Boksit je veoma rasprostranjen u svijetu; rezerve se procjenjuju na više od 1 milijarde tona. Svjetska proizvodnja (u tisućama tona): 1953. god. 15.280, 1962. god. 32.280, 1966. god. 41.310, 1973. god. 67.400. Proizvodnja rude u Jugoslaviji (u tis. t) iznosila je: 1939. god. 719, 1949. god. 346, 1953. god. 462, 1964. god. 1.293, 1973. god. 2.167. Do kraja 1990. sveukupno je na hrvatskim područjima iskopano oko 27,7 milijuna tona. boksita. Danas postoji industrija aluminija samo u Šibeniku, koja prerađuje kvalitetniji uvezeni boksit.
Komentari
Trenutno nema objavljenih komentara.
Ostavi komentar